Mistyka. Teologia polityczna w praktyce? [TPCT 208]

Czy można pogodzić dwa porządki, które w perspektywie współczesnego człowieka jawią się jako nieprzystawalne? Czy świat doświadczenia mistycznego oraz polityczność mogą do siebie przylegać? A jeżeli tak – to w jaki sposób i czy może dokonywać się między nimi jakakolwiek wymiana? Przecież mistycy w powszechnym rozumieniu to ludzie gdzieś poza światem – na górze Karmel, nieprzejednani eremici, zamknięci w klauzuli – oddzieleni od świata, by móc przebywać z Bogiem. W jaki sposób mogą wpływać na rzeczywistość wielkich procesów historycznych i twardo stąpać po ubitych ścieżkach codziennych decyzji? Czy tak zarysowany ich obraz jest prawidłowym odwzorowaniem ich roli i daru? A jeżeli mistyka to jest  potwierdzenie wtargnięcia rzeczywistości transcendentnej w immanentność świata? 

Ktoś mógłby rzucić pytanie: czy to przyzwoicie tak splatać porządek polityczny z teologicznym? Przecież – mógłby dalej argumentować – rozdział Kościoła od polityki, sfery sacrum od profanum, świata duchowego od porządku ideologii – jest fundamentem współczesnego rozumienia rzeczywistości. I oczywiście nie byłoby łatwo zbyć tych słów prostą formułą, która rozstrzygałaby ten spór jednym cięciem. Jednak nie można się uchylić też od kontekstu chrześcijaństwa, w którym pewne nieprzekraczalne granice, zostały złamane – kiedy to logos stał się ciałem, a sacrum zaprosiło profanum do udziału w sobie. Można powiedzieć, że to właśnie mistycy na przestrzeni życia Kościoła, są niejako spoiwem tych dwóch światów. Poprzez realne doświadczenie zarówno świata duchowego, jak i osadzenia w codzienności, przygodności i jej osnowie – stają się polityczni w tym sensie, że obejmują całość obszaru ludzkiego losu i celu.

Bez wsparcia ludzi takich jak Ty, nie mógłbyś czytać tego artykułu.
Prosimy, kliknij tutaj i przekaż darowiznę w dowolnej wysokości.

Jednak, aby nieco tę sprawę sprowadzić z nieba na ziemię, można przywołać wiele postaci, które poprzez swoje doświadczenie mistyczne realnie przeobraziły dalszy bieg dziejów. Obrazując go niekiedy w innej perspektywie, niż ta która była dostępna w porządku ziemskim, innym razem oddziałując realnie autorytetem płynącym z pewnego rodzaju niepodważalnego wybrania. Można powiedzieć, że ten rodzaj organizowania porządku politycznego poprzez przełożenie doświadczenia mistycznego, jest istotą w Starym Testamencie. Zarówno historia wybrania Abrama, który stanie się Abrahamem – ojcem narodu Izraela, ale przede wszystkim doświadczenie Mojżesza i konstytuowania wspólnoty podług mistycznej relacji z Bogiem. Ta wizja poprzez posługę proroków w czasach królestwa, nadal obowiązuje, choć w nieco zmienionej perspektywie. W Nowym Testamencie zaś napięcie pomiędzy posłannictwem Syna Bożego a ówczesną polityczną wizją Mesjasza, reorganizuje dotychczasową dosłowność organizowania ziemskiego porządku, jednak, nie odsuwając i abdykując z polityczności w szerszym rozumieniu. Historia apostolskiej posługi Piotra i Pawła, która ostatecznie doprowadza do zmiany fundamentów Imperium – jest tego dobitnym przykładem, którą to Euzebiusz z Cezarei nazwie słynną formułą praeparatio evangelica. 

Wróćmy jeszcze na chwile do mistyków. Ich doświadczenie relacji z osobowym Bogiem i konfrontacja z jego planem na ich bieg życia, ale także czasem osadzenie ich w całym kontekście biegu historii, dodaje swoistego kontekstu. Sama mistyka zaczyna jawić się jako rozszerzone postrzeganie rzeczywistości, otwarte na perspektywę spraw ostatecznych. W tym kontekście przywołujące do porządku listy św. Katarzyny Sieneńskiej, która przyczynia się do zerwania niewoli awiniońskiej, czy interwencje św. Hildegardy z Bingen, proroctwa fatimskie, a nawet wizje św. Faustyny – zaczynają uwidaczniać rodzaj współistnienia sfer, których niepodobna odwołać zaklęciami z księgi oświeceniowego racjonalizmu. 

Oczywiście, nie można też odwołać jednego prostego faktu. Mistyka katolicka ukazuje relacyjność wiary – jako spotkania osób, ale i niezwykle bogatym zapisem ćwiczeń duchowych, które porządkują życie wewnętrzne, tak jakby zgodnie z ewangelicznym przekazem Chrystusa, że najpierw należy usunąć belkę ze swego oka, aby zobaczyć źdźbło w oku brata, jak i słowa o tym, że to „zło z wnętrza pochodzi i czyni człowieka nieczystym”. Organizująca moc własnej duszy, może przełożyć się na budowanie ładu w innych przestrzeniach ludzkiej aktywności, także tych wspólnotowych, jednak wpisana w kontekst metafizyki. Dlatego warto spojrzeć na mistyków, aby zrozumieć, w jaki sposób kształtują oni swoje podejście do świata wewnętrznego i zewnętrznego. 505‬. rocznica urodzin św. Teresy z Ávili – wielkiej mistyczki, reformatorki Karmelu – jest doskonałą okolicznością do takiej aktywności.

Jan Czerniecki
Redaktor naczelny

Czy podobał się Państwu ten tekst? Jeśli tak, mogą Państwo przyczynić się do publikacji kolejnych, dołączając do grona MECENASÓW Teologii Politycznej Co Tydzień, redakcji jedynego tygodnika filozoficznego w Polsce. Trwa >>>ZBIÓRKA<<< na wydanie kolejnych numerów naszego tygodnika w 2024 roku. Każda darowizna ma dla nas olbrzymie znaczenie!