[RELACJA + ZDJĘCIA] JP2 Lecture: Jean-Luc Marion „Pytanie o Bycie i Objawienie”

W czwartek, w murach Instytutu Kultury św. Jana Pawła II na Angelicum w Rzymie odbył się pierwszy w roku akademickim 2024/2025 wykład z cyklu JP2 Lecture // Wykłady Janopawłowe. Wykład zatytułowany „Question of Being and Revelation” wygłosił prof. Jean-Luc Marion – wybitny francuski filozof, fenomenolog i teolog rzymskokatolicki, uhonorowany przez Akademię Francuską tytułem „nieśmiertelnego” (immortel).

Prof. Jean Luc Marion wygłosił odczyt, którego motywem przewodnim było pytanie o możliwość spojrzenia na bycie wpisanego w objawienie biblijne z punktu widzenia Boga-Stwórcy, któremu to zagadnieniu poświęcił swoją najnowszą książkę z 2024 roku ,,Revelation comes from elsewhere”. Francuski filozof stawia hipotezę, że w historii współczesnej teologii chrześcijańskiej przyjmuje się za oczywiste rozważanie Boga w jego własnym sposobie bycia jako bytu najdoskonalszego. Tomasz z Akwinu jako pierwszy zdawał sobie w pełni sprawę, że rozpatrując Boga na tle kwestii bytu, musimy zmierzyć się z trudnością wskazania bardzo szczególnej, boskiej drogi bycia Bogiem, która z definicji powinna różnić się od sposobu bycia jakiejkolwiek innej rzeczy. Odległy realizm poznawczy Tomasza z Akwinu jest najlepszym przykładem zdania sprawy z wagi tego problemu. W czasach ponowoczesnych, kwestia bycia została przyjęta jako nowa wiara. Żyjąc w czasach nihilistycznych, wszystko co możemy powiedzieć o bycie, zależy od naszej własnej oceny, której – mówiąc słowami Nietzschego – dokonuje się wolą mocy. W ten sposób realizuje się nasze bycie w codziennym świecie, w którym wszystko ma wartość zależną od ceny ustanowionej przez rynek, producenta, technologię, korporację czy samo społeczeństwo. Wartość nie zależy dłużej od rzeczy, ale oceniającego go podmiotu: ludzkiego umysłu, rządzących czy sił ekonomicznych, w związku z czym, kwestia bytu sama w sobie jest dziś bardziej problematyczna niż kiedykolwiek. Dziś, straciliśmy zaufanie do wielu rzeczy, a używając sformułowania Nietzschego: to, co nazywamy bytem, pozostaje jedynie smugą wyparowującej rzeczywistości. 

Jak podkreślił filozof, faktem jest, że w Nowym Testamencie nie ma czegoś, co moglibyśmy nazwać teorią bycia bytu. W szczególności bardzo rzadko pojawia się grecki czasownik być. Można powiedzieć, że o byciu z teologicznego i biblijnego punktu widzenia nie ma przestrzeni do dyskusji. Jest jednak tekst, który otwiera przed nami nowe możliwości interpretacyjne. Mowa o hymnie liturgicznym nieznanego autora, cytowanego przez św. Pawła w Liście do Filipian (2,6-11), w którym rozważa się trzy stany/sposoby bycia (morfê) egzystencji Chrystusa. Brzmi on następująco:

On, istniejąc (hyparchon) w postaci Bożej (morfê theou),
nie skorzystał (harpagnon) ze sposobności,
aby na równi być z Bogiem,
lecz ogołocił (ekenosen) samego siebie,
przyjąwszy postać sługi (morfê doulon),
stając się podobnym do ludzi.
A w zewnętrznej postaci uznany za człowieka,
uniżył samego siebie,
stając się posłusznym aż do śmierci
– i to śmierci krzyżowej.
Dlatego też Bóg Go nad wszystko wywyższył
i darował Mu imię ponad wszelkie imię,
aby na imię Jezusa zgięło się każde kolano
istot niebieskich i ziemskich, i podziemnych.
I aby wszelki język wyznał,
że Jezus Chrystus jest PANEM
– ku chwale Boga Ojca.

Chociaż sam w sobie termin morfê jest problematyczny i stanowi przedmiot szczegółowych dyskusji specjalistów, prof. Marion zwrócił uwagę na jego znaczenie w możliwości odczytania związku pomiędzy dwoma postaciami Chrystusa: postacią Boga (morfê theou) i postacią sługi (morfê doulon). Swoją zewnętrzną, ludzką postać, Chrystus realizuje poprzez posłuszeństwo swojemu przeznaczeniu śmierci krzyżowej. Prof. Marion podkreślił, jak ważne jest właściwe rozumienie ofiary, które w naszym myśleniu nabiera nierzadko pogańskiego charakteru. Swoją zewnętrzną, ludzką postać, Chrystus realizuje poprzez posłuszeństwo swojemu przeznaczeniu śmierci krzyżowej. Porzuca swoją morfê theou przez czyste posłuszeństwo. Ofiara, która zostaje przyjęta przez Chrystusa, prowadzi Go do ponownego przyjęcia tego, co w jej wyniku utracił. Biblijne znaczenie ofiary polega na tym, że to, co otrzymane od Boga, jest mu zwrócone. Podobnie jest z przebaczeniem. W przypadku nieposłuszeństwa zachodzi podobna relacja pomiędzy dawcą a biorcą. Bóg daje nam na nowo to, czym wzgardziliśmy, co zostało przez nas odrzucone. W poświęceniu i przebaczeniu rozumianym w ten sposób staje się jasne, że w centrum tego wydarzenia jest nie to, co oddajemy bądź otrzymujemy, ale ciągłość zachodzącej między dawcą a biorcą wzajemnej wymiany. Rezultatem tej dialektyki poświęcenia i przebaczenia jest to, co powinniśmy nazwać wspólnotą. Komunią. Jest to wymiar, w którym dar jest jedynie okazją do jego przyjęcia, złożenia z niego ofiary. Jezus porzucił swoje morfê dieu aż do śmierci na krzyżu poprzez czyste posłuszeństwo.

Zapraszamy do odsłuchania całości wykładu:

Weronika Maciejewska

***

Otwarte wykłady Janopawłowe wygłaszane przez uczonych z całego świata są organizowane przez Instytut Kultury św. Jana Pawła II na wydziale Filozofii Papieskiego Uniwersytetu św. Tomasza z Akwinu – Angelicum w Rzymie, rzymskiej Alma Mater Karola Wojtyły.

Instytut Kultury św. Jana Pawła II jest interdyscyplinarną instytucją naukowo-dydaktyczną powołaną na Wydziale Filozofii Papieskiego Uniwersytetu św. Tomasza z Akwinu (Angelicum) w Rzymie w stulecie urodzin Jana Pawła II 18 maja 2020 r. Misją Instytutu jest refleksja nad najważniejszymi problemami współczesnego Kościoła i świata inspirowana życiem i myślą św. Jana Pawła II. Celem Instytutu jest więc nie tylko badanie dorobku Wielkiego Papieża, ale również myślenie wraz z nim o najważniejszych sprawach kultury duchowej, a więc np. solidarności, miłosierdziu, sztuce chrześcijańskiej, miejscu Kościoła we współczesnym świecie czy kryzysie duchowym Europy.

Instytut jest współprowadzony przez Fundację Świętego Mikołaja (wydawcę Teologii Politycznej) i w całości finansowany przez prywatnych darczyńców z Polski.

Zapraszamy serdecznie do ich grona! >> https://teologiapolityczna.pl/jp2

Czy podobał się Państwu ten tekst? Jeśli tak, mogą Państwo przyczynić się do publikacji kolejnych, dołączając do grona MECENASÓW Teologii Politycznej Co Tydzień, redakcji jedynego tygodnika filozoficznego w Polsce. Trwa >>>ZBIÓRKA<<< na wydanie kolejnych numerów naszego tygodnika w 2024 roku. Każda darowizna ma dla nas olbrzymie znaczenie!