[RELACJA + ZDJĘCIA] George Weigel: Jan Paweł II, prymat kultury a współczesne wojny kulturowe

W swojej prelekcji Weigel oparł się przede wszystkim o refleksję na temat miejsca kultury w społeczeństwie, wyrażoną przez Jana Pawła II w encyklice Centesimus Annus. Papież przedstawia w niej trzy fundamenty, na których powinno opierać się wolne społeczeństwo w pozimnowojennej rzeczywistości: są nimi rządy prawa, wolny rynek oraz żywa i moralna kultura publiczna. To właśnie w tej ostatniej widział on klucz do całej konstrukcji; to właśnie kultura daje społeczeństwu możliwość kierowania we właściwym kierunku siłami politycznymi i ekonomicznymi. Te bowiem, pozbawione dobroczynnego wpływu kultury – lub pozostając pod wpływem kultury, kierującej się wartościami, wypaczającymi godność ludzką – mogą obrócić się przeciwko człowiekowi i zagrozić zniszczeniem tkanki społecznej. Kościół, w dbałości o społeczeństwo, w którym działa, musi troszczyć się zatem także o żywotność kultury.

Na poglądy Jana Pawła II w tym względzie silnie wpłynęła historia Polski – zarówno te wydarzenia, których był świadkiem, a więc doświadczenie dwóch totalitaryzmów, jak również wcześniejsze dzieje, na czele z agonią i rozbiorami I Rzeczypospolitej. To, że wspomniane akty przemocy, wymierzone nie tylko w polską państwowość, ale także w sam byt Polaków, nie zakończyły się zniszczeniem narodu, zawdzięcza on żywotności swojej kultury. To głęboko zakorzenione w kulturze i dzięki niej przekazywane z pokolenia na pokolenie wartości kształtowały sumienia ludzi, skłaniając ich do stawiania oporu, który wymagał nierzadko wielkiej odwagi, gotowości podjęcia największego ryzyka. George Weigel przywołał także pierwszą pielgrzymkę papieską do Polski, w której trakcie przypomniał on swoim rodakom, żyjącym w utrzymywanym przez komunistyczne władze kłamstwie, na czym polega autentyczna kultura. Owocem tej lekcji była „Solidarność”, a dekadę później – bezkrwawa rewolucja 1989 roku.

Weigel przeszedł następnie do drugiej części swojego wystąpienia, w którym pochylił się nad współczesnym zjawiskiem „wojen kulturowych”. Samo pojęcie nie jest niczym nowym, jak przypomniał prelegent, posługiwał się nim już Otto von Bismarck, uzasadniając swoje działania, wymierzone między innymi w Kościół katolicki. Osią podziału współczesnych wojen kulturowych, zdaniem wykładowcy, jest natomiast stosunek do możliwości kształtowania natury ludzkiej – w opinii jednej strony, jest ona nieograniczenie plastyczna, ci zaś, którym bliższa jest chrześcijańska lub klasyczna antropologia, dowodzą, że mieści ona w sobie wrodzone i niezmienne prawdy.

Zdaniem Weigela, pierwsza z wymienionych stron nie uznaje pola do dialogu, dążąc do totalnego zawładnięcia dyskursem. Ten charakter wojen kulturowych przewidział Karol Wojtyła, który już w swoich najwcześniejszych pismach mocno akcentował potrzebę obrony chrześcijańskiej, personalistycznej antropologii przed tym, co postrzegał za największe zagrożenie duchowe dla współczesnego człowieka – dekonstrukcją samego pojęcia „natury ludzkiej”, sprowadzenia osoby do zewnątrzsterownej wiązki pragnień i potrzeb.

Jak powinien zatem wyglądać udział Kościoła w tych zmaganiach? Weigel podkreślił, że wielu chrześcijan opiera się przed uznaniem samego pojęcia „wojny kulturowej”, postrzegając je jako niepotrzebnie antagonizujące, podkreślając, że uniwersalizm chrześcijański nie pozwala w ten sposób kontekstualizować tej kwestii. Prelegent nie zgodził się jednak z takim postawieniem sprawy. Kościół, stojąc w obliczu kultury, ustawiającej się w zdecydowanej opozycji wobec jego stanowisk antropologicznych i społecznych, nie ma innego wyjścia, jak tylko stać się kontrkulturą; wskazywać ludziom drogę do szlachetnych prawd o nich samych, a także do zbawienia w Chrystusie. Misja chrześcijańska, podsumował Weigel, jest więc w swojej istocie misją ratunkową. W takiej sytuacji miano dobrego żołnierza wojny kulturowej jest dla katolika chlubne – tym bardziej, że był nim, niejako avant la lettre, sam Jan Paweł II.

Zachęcamy do odsłuchania całości wykładu prof. Weigela na kanale Youtube:

Fot. Stefano Dal Pozzolo

George Weigel – urodzony w 1951 roku w Baltimore, filozof i teolog katolicki, autor kilkudziesięciu książek, z których większość przetłumaczono i wydano również w Polsce – m.in. dwutomową biografię Jana Pawła II pt. Świadek nadziei oraz Kres i początek. Prowadzi Katedrę Studiów Katolickich Williama E. Simona w Ethics and Public Policy Center w Waszyngtonie. Odznaczony papieskim Krzyżem Pro Ecclesia et Pontifice oraz polskim Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

***

Comiesięczne otwarte wykłady Janopawłowe wygłaszane przez uczonych z całego świata są organizowane przez Instytut Kultury św. Jana Pawła II na wydziale Filozofii Papieskiego Uniwersytetu św. Tomasza z Akwinu – Angelicum w Rzymie, rzymskiej Alma Mater Karola Wojtyły. Celem cyklu „JP2 Lectures” jest refleksja nad najważniejszymi problemami współczesnego Kościoła i świata biorąca za punkt odniesienia życie i myśl Jana Pawła II.  

*

Instytut Kultury św. Jana Pawła II jest interdyscyplinarną instytucją naukowo-dydaktyczną powołaną na Wydziale Filozofii Papieskiego Uniwersytetu św. Tomasza z Akwinu (Angelicum) w Rzymie w stulecie urodzin Jana Pawła II. Misją Instytutu jest refleksja nad najważniejszymi problemami współczesnego Kościoła i świata inspirowana życiem i myślą św. Jana Pawła II. Celem Instytutu jest więc nie tylko badanie dorobku Wielkiego Papieża, ale również myślenie wraz z nim o najważniejszych sprawach kultury duchowej, a więc np. solidarności, miłosierdziu, sztuce chrześcijańskiej, miejscu Kościoła we współczesnym świecie czy kryzysie duchowym Europy.

Instytut jest współprowadzony przez Fundację Świętego Mikołaja (wydawcę Teologii Politycznej) i w całości finansowany przez prywatnych darczyńców z Polski. Zapraszamy serdecznie do ich grona! 

KLIKNIJ i dołącz do grona fundatorów Instytutu Kultury Św. Jana Pawła II w Rzymie 

Myśląc z Janem Pawłem II. Relacja z inauguracji Instytutu Kultury św. Jana Pawła II w Rzymie 

List Papieża Franciszka na inaugurację Instytutu Kultury św. Jana Pawła II w Rzymie 

Myśl Jana Pawła II jest zbyt ważna, by zamknąć ją w muzeum. Przemówienie Dariusza Karłowicza na inauguracji Instytutu Kultury św. Jana Pawła II 

Otwieramy „akademicki pomnik” dla św. Jana Pawła II. Rozmowa z rektorem Angelicum o. Michałem Paluchem OP 

Dariusz Karłowicz zaprasza do wspólnego budowania Instytutu Kultury Św. Jana Pawła II

Czy podobał się Państwu ten tekst? Jeśli tak, mogą Państwo przyczynić się do publikacji kolejnych, dołączając do grona MECENASÓW Teologii Politycznej Co Tydzień, redakcji jedynego tygodnika filozoficznego w Polsce. Trwa >>>ZBIÓRKA<<< na wydanie kolejnych numerów naszego tygodnika w 2024 roku. Każda darowizna ma dla nas olbrzymie znaczenie!