[RELACJA+ZDJĘCIA] Konferencja: Wolność religijna, wojna sprawiedliwa i suwerenność narodów w ujęciu Pawła Włodkowica

Konferencję otworzyły słowa powitania dyrektora Instytutu – o. Cezarego Binkiewicza OP oraz Dariusza Karłowicza – dyrektora programowego Instytutu. Przemówienie wprowadzające wygłosił o. Thomas Joseph White OP, rektor Papieskiego Uniwersytetu św. Tomasza z Akwinu, który zarysował uczestnikom konferencji problematykę współczesnej racjonalności stosunków międzynarodowych i niebezpieczeństwo relatywizmu politycznego w dobie agresywnej rywalizacji mocarstw i postępujących wojen na świecie: Ukrainie, Bliskim Wschodzie, Afryce czy Azji. W świetle tych wydarzeń ukazuje się aktualność i uniwersalność przesłania myśli politycznej Pawła Włodkowica, którego rozumienie zasad polityki międzynarodowej krystalizowało się w czasie wojny Korony Polskiej z Zakonem Krzyżackim i wpływu Soboru w Konstancji na sprawy międzynarodowe w późnośredniowiecznej Europie. Dziś, w dobie narastającej przemocy międzynarodowej, czasach, które ojciec White określa mianem hellenistycznych, gdzie konflikty i wojny na nowo przeważają nad zmysłem historycznym, koncepcja wojen sprawiedliwych i niesprawiedliwych, koncepcja ius gentium: ogólnego prawa narodów lub ludów i koncepcja suwerenności politycznej Włodkowica, stały się nadzwyczaj aktualne. 

O. White wskazał na znaczenie koncepcji autonomii i sprawczości podmiotu politycznego u Włodkowica, które stoi w całkowitej sprzeczności z dominującymi obecnie w Europie tendencjami technokratycznej centralizacji władzy pochodzącymi z rosnącego przekonania elit o konieczności koncentracji wszystkich zasobów w obliczu globalnych i lokalnych kryzysów oraz rywalizacji USA i Chin. Rezygnacja z domagania się przestrzegania zasad wojen sprawiedliwych i niesprawiedliwych, odrzucenia wojen agresywnych, podbojów i aneksji, stanowi de facto rezygnację z uznania prymatu porządku naturalnego – fundamentu indywidualnych i zbiorowych relacji międzyludzkich. Wobec powyższego, stajemy dziś na nowo przed pytaniem o miejsce człowieka w dramaturgii świata politycznego.

W dalszej kolejności, Paul Knoll z Uniwersytetu Południowej Kalifornii specjalizujący się w historii Europy Wschodniej i redaktor Pism Pawła Włodkowica (1416-1432). Walka o samostanowienie Europy Środkowej (The Struggle for the Self-Appliance of Central Europe) wygłosił wykład inauguracyjny dzieląc się z uczestnikami spotkania swoim doświadczeniem odkrywania pism Pawła Włodkowica, które miały znaczący wpływ na rozwój jego kariery naukowej. Knoll przedstawił szczegółową biografię Włodkowica na tle charakteru średniowiecznej historii Europy Środkowo-Wschodniej, aby następnie dokonać przeglądu proponowanych przez niego koncepcji, których wspólnym mianownikiem było nienaruszalne, gwarantowane całej ludzkości prawo naturalne, a z niego dające się wyprowadzić prawo narodów. To właśnie na tej podstawie Włodkowic rozstrzygał prawo niewiernych i pogan do legalnego posiadania majątku na tych samych zasadach co chrześcijanie, stając się najjaśniejszą gwiazdą szkoły prawa międzynarodowego w XV-wiecznym Krakowie. Na koniec odczytu Knoll postawił pytanie o niewykorzystany potencjał koncepcji Włodkowica w kształtowaniu ładu nowożytnej Europy i powodów, dla których jego poglądy były w dużej mierze nieznane i niedoceniane przez późniejsze pokolenia.

Po wygłoszonym odczycie odbyła się pierwsza dyskusja panelowa z udziałem Knolla, prof. Wojciecha Fałkowskiego z Uniwersytetu Warszawskiego i Catherine Droste OP z Wydziału Teologicznego Angelicum moderowana przez Tomasza Herbicha z Teologii Politycznej. Paneliści zmierzyli się z pytaniami o pragmatyzm połączony ze zmysłem teoretycznym Włodkowica, wpływ refleksji wynikającej z prawa kanonicznego na jego pisma, a także ich przystępność dla współczesnego czytelnika. Według Knolla, jednym z przejawów geniuszu Włodkowica był właśnie jego pragmatyzm połączony z refleksją teoretyczną, co udało mu się wypracować na bardzo wysokim poziomie i co wymaga znacznie większej uwagi od współczesnych interpretatorów jego pism. W tym samym czasie, pojedyncze kwestie składające się na uniwersum problemów politycznych rozpatrywał w ramach większego problemu teoretycznego. Wojciech Fałkowski zwrócił z kolei uwagę na znaczenie działalności Włodkowica w refleksji nad słusznymi i niesłusznymi przyczynkami do wojny, w której ostateczne rozstrzygnięcie przyznawał moralności jako jedynemu usprawiedliwieniu dla wojny. Catherine Droste OP odniosła się z kolei do koncepcji prawa naturalnego opartego na prawie Bożym jako podstawy refleksji teoretycznej Włodkowica nad prawami narodów wskazując na aktualność tego podejścia we współczesnych nam dylematach. Podstawowym prawem narodów wynikającym z tak przyjętego postępowania teoretycznego Włodkowica jest zatem prawo do życia, prawo do posiadania i prawo do wolności, zakładające równość wszystkich ludzi, tak chrześcijan, jak niewierzących. 

Ostatnim punktem spotkania był wykład prof. Marka Cichockiego z natolińskiego Kolegium Europejskiego wprowadzający we współczesne znaczenie i rozumienie idei Pawła Włodkowica. W swoim odczycie, prof. Cichocki wprowadził do dyskusji problematykę odejścia państw od dotychczas dominującej logiki westfalskiej polityki międzynarodowej rozumianej jako logika ius publicum europeum, tj. racjonalnego prowadzenia polityki między państwami i związanego z tym procesem konsekwencjami, które stały się przedmiotem dyskusji panelowej prowadzonej przez Michała Kłosowskiego, w której udział wziął John Lord Alderdice z Izby Lordów oraz George Weigel z Centrum Etyki i Polityki Publicznej w Waszyngtonie. 

Mówiąc o współczesnym nam kontekście charakteru polityki międzynarodowej, prof. Cichocki zwrócił uwagę na dominujące do końca II wojny światowej i późniejszej zimnej wojny rozumienie czasu wojny i czasu pokoju. Wówczas, wojna była czasem ustalania warunków zawarcia nowego traktatu pokojowego. Dziś, idąc za Georgem Orwellem, możemy stwierdzić, że dawny podział na czas wojny i czas pokoju bezpowrotnie minął. Został zastąpiony przez stan permanentnych wojen odbywających się w ramach systemowego pokoju ustanowionego przez dwa mocarstwa światowe – USA i Rosję Radziecką. Wraz z końcem zimnej wojny wkroczyliśmy w nowe czasy chiliastyczne, czasy nowego pokoju, który miał przenieść ludzkość w zupełnie nową epokę posthistoryczną i postpolityczną.

Prof. George Weigel w odpowiedzi na pytanie o możliwe inspiracje Jana Pawła II pismami Pawła Włodkowica, przytoczył słowa polskiego papieża z 1995 roku, w których można dostrzec echo myśli Włodkowica. Jan Paweł II mówił wówczas o obiektywnych i nienaruszalnych prawach człowieka, które to kwestie przypominają nam, że nie żyjemy w irracjonalnym i pozbawionym sensu świecie, ale otwartym na dialog międzynarodowy. Prawo moralne dostarcza pewnego rodzaju gramatyki, za pomocą której przymus w międzynarodowym życiu publicznym może być zastąpiony przez perswazję. Papież w swojej wypowiedzi wskazał na globalny charakter ruchu wolnościowego, który potwierdza, że istnieją powszechne prawa człowieka, zakorzenione w naturze osoby ludzkiej i na konieczność znalezienia sposobu, w jaki w sposób zrozumiały możliwa będzie dyskusja o przyszłości rodzaju ludzkiego. 

Weronika Maciejewska

Nakładem Teologii Politycznej ukazała się seria Polskie tradycje prawa międzynarodowego 
Książki są do nabycia w naszej księgarni internetowej
Dostępne są także: Paweł Włodkowic, Writings (1416-1432) [ENGLISH] 

Czy podobał się Państwu ten tekst? Jeśli tak, mogą Państwo przyczynić się do publikacji kolejnych, dołączając do grona MECENASÓW Teologii Politycznej Co Tydzień, redakcji jedynego tygodnika filozoficznego w Polsce. Trwa >>>ZBIÓRKA<<< na wydanie kolejnych numerów naszego tygodnika w 2024 roku. Każda darowizna ma dla nas olbrzymie znaczenie!