Justyna Miklaszewska: Miłowit Kuniński – filozof polityki

Miłowit Kuniński był wybitnym, znanym w Polsce i poza jej granicami filozofem polityki, a także wszechstronnym badaczem historii myśli politycznej, filozofii kultury, historii filozofii nowożytnej i współczesnej. Był Autorem znakomitych monografii m.in.: Myślenie modelowe w socjologii Maxa Webera i Wiedza, etyka i polityka w myśli F. A. von Hayeka. Ta ostatnia stanowiła zwieńczenie jego wieloletnich badań nad koncepcją amerykańskiego filozofa, którego poglądy, w swoich artykułach i przekładach, starał się zaszczepić na gruncie polskim.

W czasach socjalizmu propagowanie koncepcji Hayeka było aktem odwagi i sprzeciwu wobec komunistycznego systemu, który autor Drogi do zniewolenia poddawał druzgocącej krytyce, jako ustrój niszczący ludzką wolność i przedsiębiorczość.

Kuniński nie tylko przybliżał Hayekowską filozofię wolności studentom, lecz także starał się, by jego ekonomiczne liberalne poglądy były realizowane w praktyce gospodarczej. Dlatego aktywnie uczestniczył w działalności odczytowej Krakowskiego Towarzystwa Przemysłowego oraz Ośrodka Myśli Politycznej, którego był współzałożycielem, dyrektorem i wieloletnim prezesem. Podobnie jak jego przyjaciel z Instytutu Filozofii UJ, Mirosław Dzielski, uważał, że walka z systemem socjalistycznym toczy się nie tylko na ulicach, ale przede wszystkim w dziedzinie myśli i jest walką na idee, toteż praca polegająca na szerzeniu liberalnych koncepcji w świadomości społecznej jest niezbędna do pokonania niszczącego ludzką wolność i nieefektywnego ekonomicznie ustroju.    

Jego ostatnia książka, „O cnotach, demokracji i liberalizmie rozumnym” może być uznana za jedną z najbardziej wartościowych prac z zakresu filozofii politycznej, jakie się u nas ukazały

Syntetycznym wykładem jego poglądów jest opublikowana już w wolnej Polsce ostatnia jego książka: O cnotach, demokracji i liberalizmie rozumnym, która może być uznana za jedną z najbardziej wartościowych prac z zakresu filozofii politycznej, jakie się u nas ukazały. Składają się na nią eseje i artykuły dotyczące problematyki demokracji, jej podstaw filozoficznych oraz jej związku z wartościami etycznymi, jak również teorii współczesnego liberalizmu w tej odmianie, którą reprezentował Hayek, zaś w Polsce – Adam Krzyżanowski czy Mirosław Dzielski. Szczególnie interesujące są zawarte w książce rozważania odnoszące się do spraw polskich, przedstawione tu analizy tożsamości narodowej i stosunku Polaków do spuścizny komunistycznej. Brzmią one dziś niezwykle aktualnie i stanowią istotny głos w obecnie toczących się dyskusjach oraz polemikach.

Miłek Kuniński miał w swoim dorobku kilkadziesiąt artykułów, brał udział w wielu konferencjach krajowych i zagranicznych, wygłaszał odczyty i wykładał w znanych uniwersytetach europejskich w Wielkiej Brytanii i w Holandii (Leiden) oraz w amerykańskim uniwersytecie w stanie Utah. Jego wykłady w macierzystej uczelni, Uniwersytecie Jagiellońskim, cieszyły się ogromnym uznaniem, umiał bowiem nawiązać ze słuchaczami bliski kontakt; pod jego kierunkiem powstało wiele prac magisterskich oraz kilka rozpraw doktorskich.

Z Uniwersytetem Jagiellońskim był związany od początku swej drogi naukowej, najpierw jako student socjologii i filozofii, a od 1977 roku jako doktor filozofii i pracownik Zakładu Historii Filozofii w Instytucie Filozofii UJ, gdzie osiągał kolejne stopnie akademickiej kariery, aż po stanowisko profesora UJ i – w latach 2008-12 – dyrektora tego Instytutu.

W latach osiemdziesiątych Miłek Kuniński włączył się w ruch związkowy Solidarności: zakładał struktury uniwersyteckie i instytutowe związku, był członkiem Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” w UJ (1980-81), a potem, w stanie wojennym kierował tajnymi pracami związku w Instytucie Filozofii. Polegało to na kolportażu ukazujących się poza cenzurą książek i czasopism, a także na organizowaniu wykładów i odczytów pozauniwersyteckich. Pamiętam międzynarodową konferencję, którą Miłek organizował w latach 80., na temat liberalizmu, na którą przyjechali znakomici uczeni z całego świata, w tym Roger Scruton i Murray Rothbard. Konferencja odbywała się w małej miejscowości, w Paszkówce pod Krakowem, a autokar z gośćmi zagranicznymi eskortowała z lotniska milicja, co nie było przejawem dążenia do zapewnienia bezpieczeństwa, lecz w owym czasie miało być elementem zastraszenia środowiska uczonych. 

Po odzyskaniu niepodległości Miłek kontynuował swą działalność już nie tylko na gruncie krakowskim, uczestniczył bowiem aktywnie w życiu naukowym, społecznym i politycznym kraju, pełniąc ważne funkcje publiczne: był członkiem Rady ds. Reform Ustrojowych przy Prezesie Rady Ministrów RP (1998-99), wiceprzewodniczącym Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego (1991-92), a w ostatnich latach członkiem Komitetu Nauk Filozoficznych.  

W moich oczach był nie tylko wybitnym filozofem, specjalizującym się w filozofii politycznej i największym w Polsce znawcą filozofii Hayeka, ale też uczonym, który był otwarty na świat

Miłek Kuniński był człowiekiem prawdziwie mądrym, pełnym życzliwości i wyrozumiałości. Znaliśmy się i przyjaźniliśmy od wielu lat, pracowaliśmy w tym samym Zakładzie Historii Filozofii i miałam okazję współpracować z nim w rozmaitych działaniach naukowych, dydaktycznych  i społecznych: zarówno w Instytucie jak i poza nim. W moich oczach Miłek był nie tylko wybitnym filozofem, specjalizującym się w filozofii politycznej i największym w Polsce znawcą filozofii Hayeka, ale też uczonym, który był otwarty na świat. Dzięki jego kontaktom osobistym mogliśmy w Instytucie wysłuchać wykładów światowej sławy uczonych, których zapraszał do Krakowa. Ja i moi koledzy współpracowaliśmy z nim, gdy organizował wykłady gościnne i konferencje w Uniwersytecie, a także, gdy zachęcał nas do wygłaszania wykładów w ramach programów edukacyjnych dla młodzieży szkolnej i akademickiej w Ośrodku Myśli Politycznej.

Był człowiekiem, który potrafił pracować z ludźmi o rozmaitych poglądach, nawet z takimi, z którymi się nie zgadzał; zawsze udawało mu się osiągnąć kompromis. Miał przy tym ogromną kulturę osobistą; zachowywał spokój i rozsądek w rozmaitych trudnych sytuacjach, nie prowokując konfliktów. Dlatego był nie tylko uczonym znanym i cenionym w środowisku filozoficznym w Polsce, ale też człowiekiem bardzo lubianym i powoływanym do rozmaitych gremiów akademickich oraz działań społecznych. Wszystko, co robił, wykonywał w sposób niezwykle odpowiedzialny i perfekcyjny. Był dla nas, Przyjaciół i współpracowników doradcą, do którego zwracaliśmy się z rozmaitymi problemami, na którego zawsze można było liczyć, a dla grona swych uczniów - prawdziwym wzorem do naśladowania. 

Justyna Miklaszewska

Czy podobał się Państwu ten tekst? Jeśli tak, mogą Państwo przyczynić się do publikacji kolejnych, dołączając do grona MECENASÓW Teologii Politycznej Co Tydzień, redakcji jedynego tygodnika filozoficznego w Polsce. Trwa >>>ZBIÓRKA<<< na wydanie kolejnych 52 numerów TPCT w 2024 roku. Każda darowizna ma dla nas olbrzymie znaczenie!