Jolanta Rzegocka: Dzieła Kochanowskiego powinny znaleźć się w światowym obiegu kulturalnym

Hanna Nowak (Teologia Polityczna): Festiwal „Szekspir i Polska” wydaje się być wyjątkowym osiągnięciem kulturalnym i niewątpliwym sukcesem polskiej misji dyplomatycznej w Londynie. Między 26 czerwca a 6 lipca na scenie jednego z najważniejszych światowych teatrów – The Globe Theatre, dochodzi do syntezy wielkiej literatury polskiej i brytyjskiej. Proszę powiedzieć w jakich okolicznościach pojawił się pomysł festiwalu, i jak wyglądała droga od idei do jego organizacji?

Jolanta Rzegocka (historyk teatru): Droga była długa, ale od początku dobrze układała się współpraca z dyrektorem teatru Szekspirowskiego The Globe, Patrickiem Spottiswoodem, który bardzo zapalił się do pomysłu powiązania Polski i Wielkiej Brytanii poprzez teatr i literaturę. Odwiedził Warszawę w dniu imienin Jana Kochanowskiego, widział jak wygląda piknik literacki w Ogrodzie Krasińskich, zachwycił się też teatrem królewskim w Łazienkach, gdzie wśród podobizn wielkich dramatopisarzy jest również William Szekspir. To wszystko niewątpliwie było wielką inspiracją. Profesor Dariusz Kosiński opowiedział Patrickowi o Studium o „Hamlecie” Wyspiańskiego i tak powoli skrystalizował się pomysł na festiwal. Powiązaliśmy go z 250-leciem stałej polskiej misji dyplomatycznej w Londynie, w końcu to dzięki posłowi Pawłowi Działyńskiemu mamy Poloniusza! Mamy nadzieję, że ten festiwal pokaże nie tylko jak piękna i ważna jest tradycja szekspirowska w Polsce, ale również jak wysokiej klasy tekstami rodzimymi możemy się poszczycić.

W organizację tego niezwykłego wydarzenia zaangażowanych było wiele instytucji kultury, między innymi Instytut Adama Mickiewicza, Instytut Książki, czy Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego. Jak wyglądała ta współpraca? Czy Instytut Kultury Polskiej w Londynie planuje kolejne przedsięwzięcia z partnerami Festiwalu?

Mamy nadzieję, że ten festiwal pokaże nie tylko jak piękna i ważna jest tradycja szekspirowska w Polsce, ale również jak wysokiej klasy tekstami rodzimymi możemy się poszczycić

Rzeczywiście, bardzo wiele osób i instytucji było zaangażowanych w przygotowanie festiwalu, my także wspieraliśmy go na każdym etapie. Widzimy, że partnerzy brytyjscy bardzo zainspirowali się tym, co Polska ma do zaoferowania w sferze literackiej i artystycznej. Nawiązaliśmy nić porozumienia i wiele cennych kontaktów, które mogą owocować w przyszłości. W ostatnią niedzielę miało miejsce historyczne wydarzenie – czytanie Odprawy posłów greckich oraz Trenów Jana Kochanowskiego w The Globe. W najbliższy czwartek – zostanie pokazana Śmierć Ofelii Wyspiańskiego. Cały czas poszukujemy możliwości dalszej współpracy i kontynuacji idei Festiwalu.

Twórczość Shakespeare’a była przedmiotem szczególnego zainteresowania jednego z bohaterów festiwalu – Stanisława Wyspiańskiego. Świadectwem tego jest na przykład Studium o „Hamlecie”, które zostanie zaprezentowane w czwartek. Czy współcześni Brytyjczycy w jakikolwiek sposób reagują na tę fascynację? Z jakimi reakcjami publiczności spotykają się nasi twórcy podczas festiwalu?

Z dwóch paneli dyskusyjnych, które już się odbyły w ramach festiwalu widać, że dawna kultura polska jest bardzo dobrze odbierana przez tutejsze grono teatralne, czy szerzej – przez środowisko brytyjskie. Wszyscy z niecierpliwością oczekują na czwartkową promocję tłumaczenia Studium o „Hamlecie”, ponieważ, jak przyznaje Patrick Spottiswoode, trudno uwierzyć, że tak ważny tekst dotychczas nie był przetłumaczony na język angielski. Powstały przekład to duża zasługa pary tłumaczy, pani Barbary Bogoczek i Tony’ego Howarda z Uniwersytetu Warwick. Również w czwartek będzie wystawiona jednoaktówka Stanisława Wyspiańskiego Śmierć Ofelii. Na nią także wszyscy czekają z niecierpliwością, jest to jednocześnie rzecz piękna w swojej prostocie i niezbyt kosztowna w wystawieniu. Mamy nadzieję, że razem ze Studium o „Hamlecie” również Ofelia wejdzie na stałe do międzynarodowej literatury teatralnej.

Przybliżenie Brytyjczykom twórczości Kochanowskiego i Wyspiańskiego wydaje się być dużym krokiem w szerszym projekcie popularyzacji polskiej literatury za granicą. Jakie perspektywy w tej materii roztaczają się przed nami na przyszłość? 

Cieszymy się przede wszystkim z tego, że teksty dawnej kultury polskiej przenikają do szerszej świadomości Brytyjczyków

Mamy nadzieję, że ta inicjatywa będzie kontynuowana, być może we współpracy z innymi instytucjami kulturalnymi. Cieszymy się przede wszystkim z tego, że teksty dawnej kultury polskiej przenikają do szerszej świadomości Brytyjczyków. Oni są dosyć dobrze obeznani z najnowszą literaturą polską dzięki ostatnim sukcesom polskich pisarzy. Odnotowaliśmy jednak brak wiedzy na temat wcześniejszego okresu naszej kultury i historii, który jest fascynujący. Jeżeli sobie uświadomimy, że Jan Kochanowski przez wiele stuleci był największym poetą słowiańskim i czerpiąc z języka czeskiego, ugruntował literacki język polski, który potem promieniował na całą Europę Środkową, to oczywiste wydaje się, że jego dzieła powinny być znane i znaleźć się w szerszym, światowym obiegu literacko-kulturalnym. Temu właśnie służy ten festiwal i mamy nadzieję, że się do tego przyczyni.

Jak wygląda obecnie sytuacja młodych polskich artystów na brytyjskim rynku sztuki?

Indywidualne losy układają się tutaj, na obczyźnie, w różny sposób. Podczas tegorocznego festiwalu zaobserwowałam kilka sytuacji, kiedy młodzi Polacy mieli okazję wyjść z cienia, opowiedzieć o swoich fascynacjach literackich, opowiedzieć o doświadczeniu teatru, szkoły, która nauczyła ich rozumieć ponadczasowość Kochanowskiego. W niedzielnym czytaniu Odprawy posłów greckich brała udział młoda aktorka polskiego pochodzenia, Ola Forman, która bardzo pięknie przeplatała polszczyzną Kochanowskiego wersety grane po angielsku. Chór w tym wystawieniu był rozpisany na trzy żeńskie głosy, Ola była jedną z kobiet-wieszczek w tym chórze. Przeplatająca się dawna polszczyzna z językiem angielskim dała niezwykły, piorunujący wręcz efekt. To w dużej mierze dzięki świetnemu warsztatowi aktorów. Widać było, że polska aktorka ma świetny warsztat. Szkoliła się już tutaj, w Londynie, ale była niezmiernie szczęśliwa, mogąc wpleść w tę produkcję akcenty nawiązujące do jej polskiego pochodzenia.

To chyba dowodzi, że festiwal wyzwala silne emocje. Czy tylko wśród twórców?

Podczas festiwalu zaobserwowałam kilka sytuacji, kiedy młodzi Polacy mieli okazję wyjść z cienia

Podczas festiwalowych dyskusji ujawniają się kolejne ciekawe wątki, publiczność bardzo się angażuje, widać, że festiwal dociera emocjonalnie do wielu osób. Wczoraj doszło do pięknej, wielopokoleniowej dyskusji, kiedy kilka osób z sali opowiadało o swoich własnych doświadczeniach lektury Odprawy posłów greckich, o swoim stosunku do literatury polskiej. Uczestnicy w różnym wieku wspominali polonistów ze szkolnych lat – był wśród nich maturzysta z ubiegłego roku i pani, która uczyła się w polskiej szkole w latach siedemdziesiątych, a nawet osoba z Polonii przedwojennej. Widzimy więc, jak mocno Festiwal łączy pokoleniowo Polaków, a jednocześnie dociera do Brytyjczyków. Mamy bardzo dobry odbiór wśród brytyjskiej publiczności.

Wracając do pytania o losy artystów polskich, to są one fascynujące, ale też nieraz bardzo trudne, pełne wyrzeczeń. Staramy się, w miarę możliwości, notować ich obecność, wspierać na ile to możliwe. Istnieje w Londynie Scena Polska.UK pod kierownictwem Pani Heleny Kaut-Howson, teatr zaprasza do współpracy młodych aktorów zmuszonych często do dzielenia czasu między pracą zarobkową i pasją artystyczną. Widać jednak, że młodzi polscy twórcy są niezwykle dzielni i kreatywni. Są też bardzo cenieni przez Brytyjczyków.

Z Jolantą Rzegocką rozmawiała Hanna Nowak

Jolanta Rzegocka – historyk teatru, wykładowca Akademii Ignatianum w Krakowie. Ostatnio współredagowała tom poświęcony polsko-angielskim związkom kulturalnym w okresie elżbietańskim, przygotowuje książkę na temat wartości obywatelskich w teatrze jezuickim Rzeczypospolitej.

Szekspir i Polska – niezwykły festiwal w Londynie

Zobacz program festiwalu

Kochanowski i Wyspiański na deskach Globe Theatre. Rozmowa z Martą de Zuniga, dyrektor Instytutu Kultury Polskiej w Londynie

Ambasador Arkady Rzegocki: Kultura polska odgrywa bardzo istotną rolę w Europie

Czy podobał się Państwu ten tekst? Jeśli tak, mogą Państwo przyczynić się do publikacji kolejnych, dołączając do grona MECENASÓW Teologii Politycznej Co Tydzień, redakcji jedynego tygodnika filozoficznego w Polsce. Trwa >>>ZBIÓRKA<<< na wydanie kolejnych 52 numerów TPCT w 2024 roku. Każda darowizna ma dla nas olbrzymie znaczenie!