Zamek

Przechodzimy koło niego zwykle podczas niedzielnych spacerów, nie zwracając większej uwagi, tak bardzo stał się bowiem czymś oczywistym.

Mija dokładnie pół wieku od decyzji komunistów o odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie. Tamta decyzja wpisywała się w cały szereg wydarzeń, które miały miejsce w krótkim okresie grudnia i stycznia 1970/71 roku: przełomowa wizyta Willy Brandta w Warszawie, krwawe stłumienie robotniczych protestów na wybrzeżu, odsunięcie od władzy Władysława Gomułki i przejęcie rządów przez nową ekipę Edwarda Gierka. 

Gomułka nie chciał odbudowy zamku, pomimo starań podejmowanych w tej sprawie przez wielu wybitnych architektów, muzealników i konserwatorów, ze Stanisławem Lorentzem, Janem Bogusławskim i Janem Zachwatowiczem na czele. Pozostawienie pustego miejsca z fragmentem ruin fasady zamku najwyraźniej pasowało do jego „polityki historycznej”, w której istotną rolę miały odgrywać symbole „hitlerowskiego, niemieckiego barbarzyństwa”. Do gierkowskiej polityki „odnowy i modernizacji” o wiele bardziej pasowała koncepcja odbudowy zamku. Zapewne nie bez znaczenia była także potrzeba uderzenia w narodowe i patriotyczne tony przez nową władzę.

Do gierkowskiej polityki „odnowy i modernizacji” o wiele bardziej pasowała koncepcja odbudowy zamku

Sprawa odbudowy zamku nigdy nie była więc politycznie neutralna. Co więcej, chodziło o rekonstrukcję gmachu w Warszawie, który chyba jak żaden inny w stolicy nie symbolizował bardziej polskiej politycznej ciągłości. Zamek był przecież nie tylko siedzibą polskich królów, ale także, co z punktu widzenia komunistów w PRL-u stanowiło o wiele poważniejszy problem, rezydencją prezydenta w II Rzeczpospolitej. Dodatkowo też zamek, o czym mniej się pamięta, był do upadku powstania listopadowego w 1831 roku siedzibą polskiego parlamentu. Siłą rzeczy narzucało się więc pytanie, do jakiego stopnia odbudowa zamku nie jest w oczach Polaków, przynajmniej symbolicznie, próbą odbudowy utraconej przez nich państwowej i politycznej ciągłości.

Warszawa bez zamku nie mogłaby być Warszawą w tym zasadniczym rozumieniu miasta jako stolicy państwa. Dlatego dzisiaj, kiedy zamek stał się po pół wieku całkowitą oczywistością, i niewielu tylko pamięta jeszcze okoliczności związane z jego odbudową, zwiedzając organizowane w jego salach wystawy, czy zwiedzając go jako muzeum, pamiętajmy, że przede wszystkim jest on symbolem naszej politycznej, polskiej ciągłości.

Marek A. Cichocki

Felieton ukazał się w dzienniku „Rzeczpospolita”

Przeczytaj inne felietony Marka A. Cichockiego ukazujące się w „Rzeczpospolitej”

Czy podobał się Państwu ten tekst? Jeśli tak, mogą Państwo przyczynić się do publikacji kolejnych, dołączając do grona MECENASÓW Teologii Politycznej Co Tydzień, redakcji jedynego tygodnika filozoficznego w Polsce. Trwa >>>ZBIÓRKA<<< na wydanie kolejnych numerów naszego tygodnika w 2024 roku. Każda darowizna ma dla nas olbrzymie znaczenie!