Ponad podziałami... Ponad kastami... - Jacek Zelek

Był konwertytą, filozofem, literatem, niezwykle barwną osobowością. Po studiach (literatura angielska i filozofia) zapragnął czegoś więcej. Wiedziony powołaniem najpierw doświadczył z towarzyszami życia w oderwaniu od społeczeństwa, protestując w ten sposób przeciw industrializacji, po czym został benedyktynem. Następnie, po ponad dwudziestu latach wyjechał do Indii, aby tam realizować ideał chrześcijańskiego sannyāsina w aśramie, który stał się centrum duchowym.

Jacek Zelek

Ponad podziałami... Ponad kastami... Bede Griffiths OSB i jego chrześcijański ideał sannyāsina

rok wydania: 2017

Wydawnictwo Homini

Postać Bede Griffithsa jest mało znana w Polsce; świadczy o tym niewielka liczba publikacji i tłumaczeń dzieł jego lub o nim, które ukazały się drukiem w wersji polskojęzycznej. Natomiast sporo opracowań i książek jest dostępnych w wersji angielskiej.

Był konwertytą, filozofem, literatem, niezwykle barwną osobowością. Po studiach (literatura angielska i filozofia) zapragnął czegoś więcej. Wiedziony powołaniem najpierw doświadczył z towarzyszami życia w oderwaniu od społeczeństwa, protestując w ten sposób przeciw industrializacji, po czym został benedyktynem. Następnie, po ponad dwudziestu latach wyjechał do Indii, aby tam realizować ideał chrześcijańskiego sannyāsina w aśramie, który stał się centrum duchowym, dokąd przybywała nie tylko ludność miejscowa, ale liczne pielgrzymki, aby doświadczyć niezwykłej atmosfery modlitwy i wyciszenia, jak również spotkać się z niezwykłym człowiekiem – ascetą, który pragnął przenieść wzór hinduskich pustelników na grunt chrześcijański. W swojej żegludze życia, jak to pięknie określił Maciej Bielawski, Bede Griffiths podróżował pomiędzy dwoma brzegami: chrześcijaństwem i hinduizmem, które podziwiał i wykorzystywał ich bogactwa w tworzeniu całościowej wizji nowej rzeczywistości Kościoła przyszłości. Wywarł ogromny wpływ na myśl po II soborze watykańskim, przede wszystkim w dziedzinie dialogu międzyreligijnego, kładąc podwaliny pod nowy rodzaj ewangelizacji terenów Indii.

Bede Griffiths stał się duchowym synem pionierów tej drogi: Julesa Monchanina i Henriego le Sauxa. Należy jednak zaznaczyć, że wypracował własną koncepcję funkcjonowania aśramu i wspólnoty uczniów skupionych wokół mistrza duchowego.

Temat poruszony w niniejszej książce z pewnością nie należy do łatwych. Składa się na to kilka przyczyn. Po pierwsze, uboga baza literatury polskojęzycznej, po drugie, rozległość tematu, którego opracowanie wymagało również analizy ascetyzmu hinduskiego, z którego wywodzi się pojęcie i ruch sannyāsinów na terenach Indii, po trzecie wreszcie, skomplikowany język filozoficzny, szczególnie jeśli chodzi o literaturę anglojęzyczną, w opisach koncepcji poszczególnych reprezentantów chrześcijańskiej grupy sannyāsinów. Mimo trudności temat okazał się niezwykłą podróżą w głąb duchowości zarówno hinduskiej, jak i chrześcijańskiej, sięgając fundamentów, na których budowana była religijność obu tradycji. Całościowa synteza, począwszy od biografii naszego bohatera, przez opis funkcji sannyāsinów w społeczeństwie hinduskim, skończywszy na analizie rozwoju działalności misjonarskiej pionierów Roberta de Nobiliego, Julesa Monchanina i Henriego le Sauxa dała pełne zrozumienie dzieła podjętego przez Bede Griffithsa.

Pierwszy rozdział jest poświęcony biografii Bede Griffithsa, od dzieciństwa aż po okres zakładania aśramów w Indiach. Jest to kluczowa część opracowania, gdyż ukazuje proces rozwoju wewnętrznego Griffithsa, a znając etapy tego rozwoju możemy zrozumieć podejście tego mnicha do ascetyki hinduistycznej i jego koncepcję chrześcijańskiego sannyāsina. Dla tej części książki fundamentalne znaczenie miała autobiografia Bede Griffithsa Złota Nić i druga część książki Chrześcijański Aśram. Dopełnieniem części biograficznej było ukazanie dwóch ważnych wydarzeń w życiu benedyktyna, mianowicie tzw. drugiej rewolucji przemysłowej w Wielkiej Brytanii i II soboru watykańskiego. Jak wykazuje analiza tych dwóch momentów w historii, okazały się one decydujące na drodze powołania młodego studenta Alana Griffithsa, a później benedyktyna klasztoru w Prinknash.

Drugi rozdział dotyczy kwestii ascetyzmu hinduskiego i wiązało się z nim wyzwanie polegające na przebrnięciu przez literaturę hinduską, zwyczaje i historię rozwoju pojęcia wędrownego ascety sannyāsina, poczynając od czasów wedyjskich, a skończywszy na współczesnej realizacji tej formy życia religijnego. Rozdział ten, ze względu na ogrom materiału, który wymagałby analizy (która mogłaby być podstawą do osobnej monografii), ma charakter ogólny. Są w nim zarysowane podstawy historyczne rozwoju ascetyzmu w Indiach, podane znaczenie pojęcia sannyāsina i główne rodzaje oraz formy ascetyzmu, które wykształciły się na przestrzeni wieków. Jak pisałem wcześniej, jest to ujęcie wybiórcze, a na potrzeby niniejszej pracy zupełnie wystarczające.

Trzeci rozdział stanowi wprowadzenie w tematykę ideału chrześcijańskiego sannyāsina. Jest on przedstawiony w kontekście epok, w których się rozwijał (XVII i XX w.), pierwotnie dzięki działalności misjonarskiej Roberto de Nobiliego, a skończywszy na współczesnych pionierach tej drogi życia, Julesie Monchaninie i Henrim le Sauxie. Jest to refleksja nad pytaniem o zasadność takiego rozumienia działalności ewangelizacyjnej, a także ukazanie rozwoju pojęcia i roli chrześcijańskiego sannyāsina w społeczeństwie hinduskim.

Ostatni, czwarty rozdział podejmuje temat, który był zapowiadany przez wcześniejsze rozdziały. Zostanie w nim przedstawiona wizja chrześcijańskiego sannyāsina stworzona i praktykowana przez Griffithsa. Opis został podzielony na cztery części, które razem stanowią całość i wyjaśniają ideę zawartą w temacie pracy. Cztery aspekty życia sannyāsina: harmonogram dnia, wyrzeczenie, modlitwa i ewangelizacja spinają w jedno osobowość chrześcijańskiego ascety, który nie za pomocą wyszukanych sposobów czy też efektownej działalności na zewnątrz głosi Chrystusa, ale czyni to przez wyciszenie, kontemplację, zgłębianie Pisma Świętego i Tradycji Kościoła, wczytując się w teksty innych tradycji religijnych, cały czas wracając do środka swojego wnętrza, przebywając tam z Bogiem, może emanować świętością i tym samym pociągać innych do Boga. Tak w skrócie można określić całą koncepcję ideału chrześcijańskiego sannyāsina, którą wypracował Bede Griffiths.

Omawiając i analizując poszczególne części pracy, bazuję zarówno na literaturze polsko-, jak i anglojęzycznej, opierając się na licznych opracowaniach akademickich. Jeśli chodzi o temat ideału chrześcijańskiego sannyāsina w ujęciu Bede Griffithsa, znalazłem dwie pozycje książkowe (po jednej w języku angielskim i polskim), które są rozprawami doktorskimi na ten temat.

Praca, ze względu na swoją tematykę, będzie stanowiła próbę odpowiedzi na następujące kwestie: czy jest możliwe na gruncie chrześcijańskim zrealizowanie ideału sannyāsina,w takiej formie, jaką przekazała nam tradycja hinduska? Jak daleko można dojść w adaptacji chrześcijaństwa do zasad i warunków religii hinduskiej? Kiedy możemy mówić o synkretyzmie, a kiedy o dialogu? Czy jest możliwy dialog na poziomie dogmatycznym?

Jak widać, rozważana tu kwestia jest stosunkowo świeża, dzięki czemu niniejsza książka wpisuje się jako kolejna pozycja w nieliczną literaturę, która omawia to, jakże ważne, zagadnienie nowego podejścia do działalności misjonarskiej na terenie Indii. Innowacyjność ta, jak to zostanie ukazane na kolejnych stronach, nie była przyjmowana z otwartymi rękoma przez niektórych hierarchów Kościoła katolickiego, którzy z dużym dystansem, a czasem ze strachem spoglądali na działalność Bede Griffithsa. Mimo wielu trudności, jakich doświadczył, nadal cechował się on wielkim pokojem i wytrwałością w dążeniu do osiągnięcia wymarzonego ideału chrześcijańskiego sannyāsina.

Jest to wstęp do książki Jacka Zelka Ponad podziałami... Ponad kastami..., która ukazała się nakładem wydawnictwa Homini

Czy podobał się Państwu ten tekst? Jeśli tak, mogą Państwo przyczynić się do publikacji kolejnych, dołączając do grona MECENASÓW Teologii Politycznej Co Tydzień, redakcji jedynego tygodnika filozoficznego w Polsce. Trwa >>>ZBIÓRKA<<< na wydanie kolejnych numerów naszego tygodnika w 2024 roku. Każda darowizna ma dla nas olbrzymie znaczenie!