Antonina Karpowicz-Zbińkowska: La Venexiana, Claudio Monteverdi, „Selva morale e spirituale”

30 sierpnia 2020 zmarł wybitny śpiewak i dyrygent włoski Claudio Cavina, związany m.in. z zespołem Concerto Italiano, założyciel zespołu La Venexiana. Jako wspomnienie tego artysty proponuję zatem posłuchać nagrania dokonanego przez niego wraz z zespołem La Venexiana, specjalizującym się w repertuarze włoskiego madrygału – Selva morale Claudia Monteverdiego.

Selva morale e spirituale to obszerny zbiór dzieł Monteverdiego z roku 1640, ostatni, który ukazał się drukiem za życia swego twórcy, zawierający szereg dzieł sakralnych, napisanych na potrzeby liturgiczne bazyliki św. Marka w Wenecji. Monteverdi napisał je nie tyle z własnej inwencji, co raczej stanowiły one wynik zamówień wynikających z pełnionego przez niego stanowiska maestro di cappella w tej właśnie bazylice.

Zbiór Selva morale zawiera kilka grup różnego rodzaju utworów, o różnym przeznaczeniu liturgicznym, a także skomponowanych w innych stylach. Są to msze, części mszalne, psalmy nieszporne, magnificaty, hymny i antyfony, a także motety na głosy solowe oraz madrygały religijne (madrigali spirituali).

Prezentowane tu nagranie nie obejmuje oczywiście całości zbioru, mimo, że zajmuje aż trzy płyty. Płyta ta pomyślane została jako zapis rekonstrukcji trzech cykli liturgicznych, w tym dwóch nieszpornych. Trzecia płyta zawiera zaś utwór zatytułowany Missa Solemnis, będący rekonstrukcją stworzoną na podstawie Messa a quattro i innych pojedynczych utworów ze zbioru Selva morale, która mogła być wykonywana w bazylice św. Marka.

Znakomita większość tego zbioru to utwory napisane w stylu seconda prattica, a więc w typowym dla Monteverdiego stylu celowo zacierającym różnicę pomiędzy muzyką świecką i religijną. Zdarzają się jednak i utwory skomponowane w stylistyce prima prattica, np. Messa a 4 da cappella, która jest dziełem o typowo kontrapunktycznym charakterze. Cavina zdecydował się jednak wybrać do swego nagrania raczej utwory reprezentujące stile moderno, co jest zupełnie zrozumiałe, gdyż jego zespół specjalizuje się w takiej właśnie stylistyce.

Szczególnie polecam utwór Salve O Regina, który jest swobodnym tropem do maryjnej antyfony Salve Regina dokonanym z własnej inwencji kompozytora. Monteverdi włączył do tradycyjnego tekstu liturgicznego fragmentów paraliturgicznego tekstu Audi caelum (który wykorzystał zresztą do jednego z concerti w swoim sławnym Vespro della beata Vergine). Warto w tym miejscu przytoczyć tekst tej antyfony, bo jest on rzeczywiście wyjątkowej urody poezją religijną:

O Maria Virgo, o Mater Misericordiae,
Vita dulcedo et spes nostra salve.
Illa sacra et felix porta per quam mors fuit expulsa
Introducta autem vita.
O felix porta, ad te clamamus exules Evae,
Ad te suspiramus, gementes et flentes in hac lacrimarum valle.
O mediartrix, o advocata nostra, illos tuos misericordes oculos ad nos converte,
Et Jesum benedictum fructum ventris tuis
Nobis, post hoc ostende,
O pulchra ut Luna electa ut Sol,
O clemens, o pia,
O dulcis Virgo Maria

A to urocze wykonanie psalmu Confitebor tibi Domine zachowującego fakturę 5-głosowego madrygału wraz z zachowaniem przeciwstawienia solowego sopranu  chóralnemu tutti:

I równie cudowny psalm Beatus vir, oparty na stałym basie, utwór godny opery albo przynajmniej madrygału, z głosami solowymi przeciwstawionymi ansamblowi oraz chórowi.

Całość nagrania możemy znaleźć pod tym linkiem.

Antonina Karpowicz-Zbińkowska

Czy podobał się Państwu ten tekst? Jeśli tak, mogą Państwo przyczynić się do publikacji kolejnych, dołączając do grona MECENASÓW Teologii Politycznej Co Tydzień, redakcji jedynego tygodnika filozoficznego w Polsce. Trwa >>>ZBIÓRKA<<< na wydanie kolejnych numerów naszego tygodnika w 2024 roku. Każda darowizna ma dla nas olbrzymie znaczenie!