Do poprawnego działania strony wymagana jest włączona obsługa JavaScript

Schelling. Metafizyka wolności [TPCT 438]

Schelling. Metafizyka wolności [TPCT 438]
Autor grafiki Michał Strachowski

Schelling widzi w wolności element boski, który objawia się nie tylko w człowieku, ale również w całym kosmosie. Absolut nie jest bytem statycznym, ale dynamiczną wolnością, która poprzez swoje działanie wyłania świat. Jest on zatem nie tyle dziełem konieczności, co wolnym aktem stworzenia, w którym uczestniczy również człowiek i to właśnie wolność człowieka nie jest wyabstrahowanym podmiotem samorealizacji, ale uczestnictwem w wolności Boga.

Zapis relacji między wolnością a bytem? Sięganie w głąb, aby odkryć, że wolność nie jest jedynie cechą człowieka, lecz fundamentem całego bytu? Przekraczanie granic racjonalizmu? Pewnie wszystkie te ujęcia dobrze opowiadają idee, które wyłaniają się z jego pism. Schelling bowiem, idąc śladem swoich poprzedników, w tym głównie Kanta i Fichtego, tworzy jednak koncepcję własną, w której wolność staje się kluczem do zrozumienia rzeczywistości w jej pełni. W myśli niemieckiego filozofa wolność staje się czymś więcej niż tylko prawem człowieka do autonomii. Staje się ona ontologiczną zasadą, która konstytuuje rzeczywistość. To w wolności Schelling odnajduje pierwotną moc, która nadaje istnieniu jego dynamikę i pozwala na zaistnienie wszelkich przejawów zarówno życia, jak i bytu. Wolność jest zatem nie tylko możliwością wyboru, ale przede wszystkim zdolnością do samookreślenia się bytu, do wyjścia poza ograniczenia narzucone przez naturę czy prawa logiki. To dzięki niej istnienie w ogóle może się wydarzyć, a porządek świata zostać ustanowiony. W jaki zatem sposób Schelling postrzegał Absolut, umiejscawiał rolę transcendencji i czy to już czysta metafizyka?

Bez wątpienia, Schelling widzi w wolności element boski, który objawia się nie tylko w człowieku, ale również w całym kosmosie. Absolut nie jest bytem statycznym, ale dynamiczną wolnością, która poprzez swoje działanie wyłania świat. Jest on zatem nie tyle dziełem konieczności, co wolnym aktem stworzenia, w którym uczestniczy również człowiek i to właśnie wolność człowieka nie jest wyabstrahowanym podmiotem samorealizacji, ale uczestnictwem w wolności Boga, stając się wyrazem owej pierwotnej wolności, przejawiającej się w całym porządku rzeczywistości.

Ten akt uczestnictwa w boskiej wolności sprawia, że człowiek nieustannie balansuje na granicy poznania i tajemnicy. Schelling rozpoznaje, że nasza wiedza o rzeczywistości zawsze pozostaje fragmentaryczna, że absolutne poznanie jest dla nas niedostępne, jednakże żyjemy w prawdzie, która konstytuuje nasze istnienie. Jest to prawda transcendentalna, która objawia się nie poprzez logiczne dowody, ale przez doświadczenie bycia, przez naszą codzienną egzystencję w świecie, który sam w sobie jest świadectwem boskiej wolności. Dlatego wolność w ujęciu Schellinga nie jest więc jedynie przywilejem, ale także odpowiedzialnością. W każdej decyzji człowiek współtworzy rzeczywistość, uczestnicząc w boskim planie. To uczestnictwo sprawia, że zło nie jest tylko moralnym uchybieniem, lecz dramatycznym zerwaniem więzi z porządkiem rzeczywistości. Schelling przyznaje złu swoiste miejsce w kosmicznym dramacie, uznając je za skutek nadużycia wolności, które wprowadza chaos w miejsce porządku.

W filozofii Schellinga Bóg nie jest zewnętrznym kreatorem, który nakłada na świat swoje prawa, lecz bytem, który przeżywa swoją wolność w akcie tworzenia. To akt, w którym świat nie tylko się rodzi, ale również staje się miejscem ciągłego objawienia boskości. Schelling nie szuka Boga w abstrakcyjnych pojęciach, lecz w realnym świecie, w żywej rzeczywistości, w której człowiek może doświadczyć boskiego porządku poprzez własną wolność. Co istotne, Schelling podkreśla, że to właśnie wolność Chrystusa, a nie tylko same wydarzenia ewangeliczne, stanowi klucz do zrozumienia historii zbawienia. Suwerenność Chrystusa jest wyrazem najwyższej wolności, która przenika całą rzeczywistość, czyniąc ją czytelną i zrozumiałą. W ten sposób rzeczywistość, którą na co dzień doświadczamy, staje się przestrzenią, w której objawia się boska wolność, a my, jako jej uczestnicy, jesteśmy w stanie zrozumieć sens naszych doświadczeń.

Filozofia Schellinga to zatem nie tylko spekulatywne dociekanie nad istotą bytu, ale również głęboko zakorzeniona refleksja nad miejscem człowieka w świecie, nad jego rolą w kosmicznym porządku, który jest nieustannym dialogiem wolności z koniecznością. To filozofia, która nie boi się dotykać granic poznania, wchodząc w obszary, gdzie rozum i wiara muszą się spotkać, aby ostatecznie odsłonić głębię rzeczywistości. Wolność, która u Schellinga jest podstawą wszelkiej rzeczywistości, staje się więc także wyzwaniem, które domaga się odpowiedzi, odpowiedzialności wobec zastanego świata, który współtworzymy, uczestnicząc w akcie boskiej wolności.

W jaki sposób wolność, będąca u Schellinga ontologiczną zasadą bytu, kształtuje naszą relację z rzeczywistością? Jakie konsekwencje niesie dla nas uczestnictwo w boskiej wolności? Czy można rozpoznać obecność Boga w zastanej rzeczywistości? To są sprawy, które uczyniliśmy centralnymi w tym numerze tygodnika.

Jan Czerniecki

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury

05 znak uproszczony kolor biale tlo RGB 01

Pozostałe artykuły

Wpłać darowiznę
100 zł
Wpłać darowiznę
500 zł
Wpłać darowiznę
1000 zł
Wpłać darowiznę

Newsletter

Jeśli chcesz otrzymywać informacje o nowościach, aktualnych promocjach
oraz inne istotne wiadomości z życia Teologii Politycznej - dodaj swój adres e-mail.