„Sokrates i państwo” Richarda Krauta

Sokrates i państwo Richarda Krauta to jedna z najważniejszych pozycji we współczesnej literaturze naukowej poświęconej dialogom sokratycznym Platona. Jest to zarazem druga, po Religii Sokratesa Marka L. McPherrana, książka poświęcona Sokratesowi, która ukaże się nakładem naszego wydawnictwa w serii „Monografie Teologii Politycznej”. Autor, profesor filozofii na Northwestern University, stawia sobie w tej książce dwa cele: pierwszym z nich jest „uchwycenie teorii politycznej, na gruncie której Sokrates odrzuca w platońskim Kritonie sugestię ucieczki z więzienia”, a drugim – „umieszczenie tego dialogu w kontekście analizy ogólnej orientacji politycznej przypisywanej Sokratesowi (…) we wszystkich wczesnych dialogach Platona”.

W przedmowie do książki możemy znaleźć następującą opinię na temat politycznej wymowy Kritona, którą Richard Kraut uzasadnia i rozwija w dalszej części swojego dzieła:

Podczas lektury Kritona trudno oprzeć się wrażeniu, że przedstawiona w tekście filozofia polityczna jest agresywnie autorytarna. Przesadny, jak się zdaje, nacisk kładzie się w niej na potrzebę prawa i porządku, zaś zbyt mało miejsca nie przeznacza się w jej ramach na prawo do sprzeciwu i nieposłuszeństwa (czy wręcz zupełnie się je wyklucza). Obywatele stają się niewolnikami państwa i muszą przestrzegać nakazów państwa niczym dzieci słuchające rodziców. Podobnie jak Sokrates musi zaakceptować czekającą go karę pomimo całej jej niesprawiedliwości, tak wszyscy obywatele muszą podporządkować się nakazom państwa, niezależnie od ich arbitralności. A jeśli komuś nie podoba się to, jak Ateny uchwalają i egzekwują swoje prawa, to ktoś taki powinien opuścić miasto-państwo.

W niniejszej książce twierdzę, że takie wrażenie z lektury Kritona jest z gruntu fałszywe. Jeśli wczytamy się w przemowę Praw, przekonamy się, że nie dokonuje się w niej radykalnego ograniczenia prawa do sprzeciwu czy nieposłuszeństwa wobec państwa. Jak niebawem zobaczymy, tekst Kritona nie jest jednostronnym manifestem autorytaryzmu, społecznej niezmienności i supremacji państwa. Bardziej uzasadnione byłoby odczytanie go jako próby znalezienia stabilnej równowagi pomiędzy potrzebami obywateli oraz potrzebami państwa. Ateńskie Prawa próbują ze sobą pogodzić dwie antagonistyczne idee: a) obywatele winni są państwu lojalność w takiej czy innej formie, bez której państwo nie może przetrwać; b) istnieje moralne kryterium osądu państwa, które musi zostać przez obywateli zakwestionowane, jeśli kryteriów tych nie spełni. Ponieważ tekst Kritona stanowi próbę wzajemnego uzgodnienia tych dwóch idei, zawartej w nim filozofii politycznej nie sposób podsumować przy użyciu prostych formuł. Obywatel nie staje się tutaj tak naprawdę niewolnikiem państwa; nie wymaga się również od niego ślepego posłuszeństwa; podobnie jak nie mówi się obywatelowi: „kochaj albo rzuć”. Wbrew powstającemu na początku lektury wrażeniu, a także wbrew zgodnym w tym punkcie uczonym, przesadą jest uznanie tego dialogu za jeden z najbardziej surowych w swej wymowie tekstów w historii myśli prawniczej. Jego przekaz jest znacznie bardziej wyważony niż byliby skłonni przyznać jego czytelnicy.

Richard Kraut, Sokrates i państwo, tłum. Michał Filipczuk

O książce „Sokrates i państwo” powiedziano między innymi:

Niemal każdy, kto bada dziś źródła europejskiej refleksji prawnej i politycznej, czyli filozofię sokratejsko-platońską, odwołuje się do książki Krauta. Omawiając polityczne teorie Sokratesa, wspierające jego decyzję o odmowie ucieczki z więzienia na rzecz posłuszeństwa prawu, Kraut stawia pytania nie tylko fundamentalne dla zrozumienia filozofii Platońskiej, ale też kluczowe dla pogłębienia świadomości i kultury prawno-politycznej. Dotyczą one zwłaszcza relacji między moralną autonomią obywatela a państwem, roli wiedzy w praworządnej społeczności i wiarygodności rządzących. Ponieważ kwestie te analizowane są w szerokim wymiarze filozoficznym, uwzględniającym historyczne okoliczności i konteksty, znany powszechnie – choć nie zawsze zrozumiany – topos Sokratejskiego posłuszeństwa prawu w obliczu śmierci ukazany jest w książce Krauta w jego problematyczności i głębokim zakorzenieniu w naturze polityczności. Jako taki stanowi żywotne wyzwanie dla teorii porządku społecznego.

dr hab. Dorota Zygmuntowicz, prof. IFiS PAN, recenzja wydawnicza

W procesie rekonstrukcji Platońskiej wizji państwa i filozofii polityki z jej dynamicznym rozwojem i przemożnym wpływem praca Krauta jest niezastąpiona i nieodzowna. Stanowi ważny punkt odniesienia oraz istotne uzupełnienie wobec syntez Karla Poppera i Leo Straussa. Bogaty aparat naukowy, obszerna bibliografia przedmiotu i rzeczowa dyskusja naukowa z dotychczasową tradycją badawczą stawiają ją w jednym szeregu z tymi największymi badaczami platońskiej filozofii.

 dr hab. Krzysztof Bielawski, recenzja wydawnicza

Zebrana kwota pozwoli nam opłacić druk, redakcję, korektę, skład, a także koszty administracji związane z przygotowaniem książki do druku i dystrybucją.

Dla tych, którzy stali się współwydawcami tej wyjątkowej publikacji - szczególne podziękowania!

Każdy, kto dokona wpłaty z dopiskiem "Kraut" w okresie trwania zbiórki w wysokości co najmniej 75 zł, otrzyma publikację gratis.

Darczyńcy, którzy zaoferują ponad 1000 zł otrzymają specjalne podziękowania na stronie redakcyjnej.

Wpłaty na książkę Richarda Krauta można dokonać także tradycyjnie wpłacając na konto Fundacji Świętego Mikołaja o numerze 64 2130 0004 2001 0299 9993 0001 z dopiskiem "Kraut".

Konto bankowe dla przelewów zagranicznych: PKO PB  18 1440 1387 0000 0000 1092 6483 IBAN: PL SWIFT: BPKOPLPW

Równocześnie informujemy, że osoby wpłacające poza portalem tradycyjnie na konto podane powyżej będą wymienione z imienia i nazwiska na pierwszych stronach publikacji zgodnie z życzeniem (jawny lub anonimowy darczyńca).