Stanisław Brzozowski parokrotnie wspominał, że swoją pracę publiczną rozpoczynał z pozycji konserwatywnych.
Stanisław Brzozowski parokrotnie wspominał, że swoją pracę publiczną rozpoczynał z pozycji konserwatywnych. Nie można znaleźć potwierdzenia tej opinii w tekstach, którymi zdobywa sobie krytyczne imię (manifest My młodzi z końca 1902 roku, polemika sienkiewiczowska z pierwszej połowy 1903 roku).
Andrzej Mencwel
Stanisław Brzozowski. Postawa krytyczna. Wiek XX
rok wydania: 2014
Wydawnictwo Krytyki Politycznej
Na jej rzecz mogłaby przemawiać raczej tonacja emocjonalna niż artykulacja intelektualna eseju o Amielu ogłoszonego w „Prawdzie” (połowa 1901 roku) oraz empatyczne nachylenie popularnej książeczki Hipolit Taine i jego poglądy na filozofię, psychologię i historię (1902 rok, zapewne pisana w 1901 roku). Esej uznawał autor za myślowy prolog swojej działalności, o czym najlepiej świadczy włączenie tekstu do ostatecznej wersji pośmiertnie już wydanych Studyów o przesileniu romantycznem kultury europejskiej, a zatytułowanych Głosy wśród nocy (Lwów 1913). Zajmiemy się nim bliżej w jednym z następnych rozdziałów, gdyż stanowi on czytelne świadectwo narodzin oryginalnego pisarza krytycznego. Tu za świadectwo takie bierzemy jego pierwociny prozatorskie, mianowicie dwie pierwsze powieści: Pod ciężarem Boga i Wiry. Ta pierwsza została napisana w roku 1901, jeszcze przed prasowym debiutem; podobno niedopuszczona do druku przez cenzurę, uważana była za zaginioną, ale dochowała się szczęśliwie w zbiorach Juliana Krzyżanowskiego. Drugą rozpoczął pisać Brzozowski w 1903 roku, zapewne jako dopowiedzenie swego stanowiska w polemikach z tegoż roku, publikował ją w „Głosie” w latach 1904 (czterdzieści jeden odcinków) i 1905 (cztery odcinki), na czym ją ukończył lub porzucił. Wolno sądzić, że pismo zdecydowało się na publikację utworu, gdy autor miał ledwie jego zaczątki, a następnie, jak było to w ówczesnym zwyczaju, pisał kolejne „fejletony” z tygodnia na tydzień. Oba te prozatorskie świadectwa zasługują na publikację i otwierają odpowiedni, poświęcony powieściom, tom Dzieł Brzozowskiego.
Przeczytaj więcej z książki prof. Andrzeja Mencwela Stanisław Brzozowski. Postawa krytyczna. Wiek XX