Zgodnie z prawem naturalnym, człowiek w pierwszej kolejności myśli o ochronie życia własnego, a więc działanie rodziny Ulmów można interpretować jako coś wręcz przeciwnego. Do tego heroicznego poświęcenia przygotowywała się całym swoim życiem, a jego zwieńczenia nie można pojąć bez zrozumienia istoty daru Bożej łaski. Nie jesteśmy zobligowani do poświęcenia naszego życia, ale Bóg może nas o to poprosić – mówiła prof. Catherine Joseph Droste OP podczas konferencji „Błogosławiona Rodzina Ulmów – Męczennicy wojny” na Angelicum.
We wtorek, 28 listopada na Papieskim Uniwersytecie Św. Tomasza z Akwinu – Angelicum w Rzymie, odbyła się konferencja: „Błogosławiona Rodzina Ulmów – Męczennicy wojny”, której organizatorem był Instytut Kultury Św. Jana Pawła II i Fundacja Świętego Mikołaja. Konferencja rozpoczęła się prezentacją dr. Mateusza Szpytmy z Instytutu Pamięci Narodowej – historyka i krewnego Błogosławionej Wiktorii Ulmy. Dr Szpytma rozpoczął prezentację od umiejscowienia na mapie Polski lat 1938-1945 wsi Markowa – miejsca życia i męczeńskiej śmierci rodziny Ulmów. Liczne fotografie ukazane w prezentacji wprowadziły uczestników konferencji w realia życia rodziny Ulmów – Józefa, Wiktorii i ich siódemki dzieci. To właśnie Józef Ulma – pasjonat fotografii – wykonał zdjęcia swojej całej rodziny, które dopełniły treść wystąpienia. Jak podkreślił dr Szpytma, Józef Ulma był człowiekiem wyjątkowym. Urodzony w rodzinie rolniczej, jednocześnie był bibliofilem, angażował się w działalność licznych organizacji społecznych, interesował ogrodnictwem i był pierwszym we wsi, który użył energii wiatrowej dla oświetlenia domu.
W 1935 roku Józef Ulma ożenił się z 12 lat młodszą Wiktorią née Niemczak, która swoje talenty realizowała w amatorskim zespole teatralnym, a wraz z małżonkiem aktywnie uczestniczyła w życiu kościoła św. Doroty w Markowej. Zaledwie rok później na świat przyszło ich pierwsze dziecko – Stanisława. Owocem ich małżeństwa, które – jak potwierdzają świadkowie – było przepełnione wzajemną miłością i oddaniem, było kolejne potomstwo – Barbara, Władysław, Franciszek, Antoni, Maria i nienarodzone, 8-miesięczne dziecko. Józef Ulma fotografował nie tylko swoją rodzinę, ale też bliskich pracujących na roli, czy też sceny z życia swoich sąsiadów.
Nie jesteśmy zobligowani do poświęcenia naszego życia, ale Bóg może nas o to poprosić
W okresie okupacji niemieckiej i wejścia w życie rozporządzenia o karze śmierci dla opuszczających getto Żydów i pomagających im Polaków, dom rodziny Ulmów stał się schronieniem dla kilkuosobowej grupy Żydów – między innymi Saula Goldmana i czwórki jego synów. Fakt ukrywania Żydów przez rodzinę Ulmów został ujawniony prawdopodobnie przez jednego z miejscowych policjantów. 24 marca 1944 roku rodzina Ulmów zapłaciła za to najwyższą cennę. Pod dowództwem por. Elierta Diekena, grupa niemieckich żandarmów zamordowała ukrywających się w gospodarstwie Żydów, a następnie Józefa i Wiktorię, nie oszczędzając nawet ich dzieci.
Przytoczona w prezentacji dr Szpytmy faktografia stała się punktem wyjścia do dyskusji na temat heroicznego czynu pierwszej beatyfikowanej rodziny w historii Kościoła. Dr Tomasz Herbich zaprosił do dyskusji prof. Catherine Joseph Droste OP (Wydział Teologii, Angelicum), Kamila Koperę (Instytut Pileckiego), George'a Weigela (Ethics and Public Policy Center) oraz dr. Mateusza Szpytmę.
Pomoc udzielana Żydom przez mieszkańców wsi Markowa trwała już od 1942 roku
Zapytana o kategorie, w jakich należy rozumieć decyzję rodziny Ulmów o narażeniu życia swojego i swoich dzieci na rzecz ratowania życia cudzego, prof. Droste OP podkreśliła, że czyn, do jakiego zdolna była wznieść się rodzina Ulmów nie wynikał z moralnego obowiązku. Zgodnie z prawem naturalnym, człowiek w pierwszej kolejności myśli o ochronie życia własnego, a więc ich działanie można interpretować jako coś wręcz przeciwnego. W tym świetle należy zauważyć, że do tego heroicznego poświęcenia rodzina Ulmów przygotowywała się całym swoim życiem, a jego zwieńczenia nie można pojąć bez zrozumienia istoty daru Bożej łaski. Prof. Droste OP swoją wypowiedź zwieńczyła słowami: „Nie jesteśmy zobligowani do poświęcenia naszego życia, ale Bóg może nas o to poprosić". Nie każdy jednak pojmie tę tajemnicę, a jeszcze mniej chciałoby na to heroiczne wezwanie odpowiedzieć.
Czynów rodziny Ulmów nie da się pojąć bez zrozumienia „Przypowieści o miłosiernym Samarytaninie”
Kamil Kopera zabrał z kolei głos w temacie różnych twarzy heroizmu z perspektywy historycznej powołując się na inne przykłady Polaków pomagających Żydom w regionie wsi Markowa. Pomoc udzielana Żydom przez mieszkańców tego regionu trwała już od 1942 roku, za co wielu z nich poniosło śmierć, między innymi Aniela Nizioł zamieszkała w Łańcucie.
Następnie, prof. George Weigel zauważył, że w zsekularyzowanej świadomości społecznej wciąż dominuje interpretacja postawy altruistycznej odpowiadająca teoriom Szkoły franckfurckiej. Theodore W. Adorno uważał osobowość altruistyczną za produkt powstały w wyniku przekroczenia uniwersalnych wartości i moralnych zobowiązań, co utrudniać ma ich powszechne rozumienie i akceptację. Z kolei czynów rodziny Ulmów nie da się zrozumieć bez odwołania do altruizmu rozumianego w kategoriach „katolickiej powinności serca" znanej z „Przypowieści o miłosiernym Samarytaninie", która bliska była najpierw ich codziennej modlitwie i kontemplacji, a następnie znalazła wyraz w ich życiu.
Konferencja została zwieńczona licznymi pytaniami zgromadzonej publiczności, a następnie projekcją filmu dokumentalnego "The Ulmas. A blessed family".
Zapraszamy do obejrzenia transmisji z konferencji!
Fotorelacja: Stefano Dal Pozzolo
MW
***
Instytut Kultury św. Jana Pawła II jest interdyscyplinarną instytucją naukowo-dydaktyczną powołaną na Wydziale Filozofii Papieskiego Uniwersytetu św. Tomasza z Akwinu (Angelicum) w Rzymie w stulecie urodzin Jana Pawła II. Misją Instytutu jest refleksja nad najważniejszymi problemami współczesnego Kościoła i świata inspirowana życiem i myślą św. Jana Pawła II. Celem Instytutu jest więc nie tylko badanie dorobku Wielkiego Papieża, ale również myślenie wraz z nim o najważniejszych sprawach kultury duchowej, a więc np. solidarności, miłosierdziu, sztuce chrześcijańskiej, miejscu Kościoła we współczesnym świecie czy kryzysie duchowym Europy.
Instytut jest współprowadzony przez Fundację Świętego Mikołaja (wydawcę Teologii Politycznej) i w całości finansowany przez prywatnych darczyńców z Polski. Zapraszamy serdecznie do ich grona!