W dociekaniach św. Tomasza docieramy do pewnych podstawowych zasad w porządku metafizycznym i moralnym, dzięki czemu jego doktryna jest zdolna w swoim uniwersalizmie przyswoić i oświecić nowe etapy rozwoju kultury. Taki tomizm postulował Jan Paweł II – o. Serge-Thomas Bonino OP, dziekan Wydziału Filozofii Angelicum przemawia podczas inauguracji Instytutu Kultury św. Jana Pawła II.
To wielki zaszczyt dla naszego Wydziału Filozofii, że możemy gościć w naszych progach Instytut Kultury Św. Jana Pawła II. Co jednak łączy ów nowo powstały ośrodek z wydziałem filozofii? A w szczególności z naszym wydziałem filozofii?
Na pierwsze z tych pytań sam św. Jan Paweł II odpowiedział w swojej encyklice Fides et Ratio, którą można śmiało nazwać konstytucją chrześcijańskiej kultury. Wzywa on w niej filozofię, aby nie ograniczała się do swoich partykularnych zagadnień, lecz odzyskała swój właściwy wymiar: mądrości. Filozofia nie jest bowiem dziedziną zamkniętą: jest mądrością prawdziwą i jako taka zachowuje żywotną więź z innymi obszarami ludzkiej kultury (literaturą, nauką, religią...). Pozwala im stawiać sobie wyzwania, jednocześnie dążąc do oświecenia ich swoją mądrością.
Czas odpowiedzieć na drugie pytanie. Dlaczego właśnie ten wydział filozofii? W pierwszej kolejności można udzielić odpowiedzi nieszczególnie filozoficznej: otóż Jan Paweł II był jego studentem. Jest jednak druga, znacznie głębsza odpowiedź: odnosi się ona do tomistycznej specyfiki naszego wydziału. Został on założony w 1882 roku w odpowiedzi na wspaniałą encyklikę Leona XIII Aeterni patris, poświęconą filozofii chrześcijańskiej, w której papież stawiał za wzór Akwinatę, powierzony został Zakonowi Dominikanów, dla którego tomizm pozostaje fundamentalnym elementem intelektualnej i duchowej tradycji. Nasz wydział, ku pożytkowi Kościoła, miał wcielać w życie żywy tomizm. Co to oznacza? Chodzi o tomizm pojęty jako zrekonstruowaną w procesie rygorystycznych studiów historycznych doktrynę Akwinaty. Ta doktryna nie jest jednak obiektem muzealnym. Mimo ich ograniczenia, w dociekaniach św. Tomasza docieramy do pewnych podstawowych zasad w porządku metafizycznym i moralnym, dzięki czemu jego doktryna jest zdolna w swoim uniwersalizmie przyswoić i oświecić nowe etapy rozwoju kultury. Taki tomizm postulował Jan Paweł II. Chciał on również wzbogacić historyczny dorobek tomizmu o osiągnięcia fenomenologii, a w szczególności personalizmu, z drugiej zaś strony wzywa do przejścia od fenomenu do fundamentu, do filozofii bytu.
Wielkie wyzwanie, jakie stoi przed nami u kresu obecnego tysiąclecia, wyzwanie równie nieuniknione jak pilne, polega na przejściu od fenomenu do fundamentu. Nie można zatrzymać się na samym doświadczeniu; także wówczas gdy wyraża ono i ujawnia wewnętrzność człowieka i jego duchowość, refleksja racjonalna winna docierać do poziomu istoty duchowej i do fundamentu, który jest jej podłożem. A zatem refleksja filozoficzna, która wykluczałaby wszelkie otwarcie na metafizykę, byłaby zupełnie nieprzydatna do pełnienia funkcji pośredniczącej w zrozumieniu Objawienia.
Z tego założenia wynika zachęta, którą skierował do studentów naszego Uniwersytetu 17 listopada 1979 roku:
Filozofia św. Tomasza zasługuje na to, by młodzież zgłębiała ją i przyswajała, ze względu na jej uniwersalizm i ducha otwartości. [...] Podstawą i źródłem tej otwartości jest fakt, że filozofia św. Tomasza jest filozofią bytu, a zatem filozofią actus essendi, której wartość transcendentna wytycza najprostszą drogę do poznania podstawowego Bytu i czystego Aktu, a zatem do Boga [...]. Z tej proklamacji bytu filozofia św. Tomasza czerpie swoją zdolność pojmowania i afirmacji wszystkiego, co przejawia się ludzkiemu intelektowi [...] jako zdeterminowana istota istniejąca w niewyczerpalnym bogactwie swojej zawartości.
Nasz wydział z dumą odpowiada na to wezwanie wielkiego papieża i dlatego z radością rozpoczynamy współpracę z Instytutem Kultury św. Jana Pawła II.
O. Serge-Thomas Bonino OP
KLIKNIJ i dołącz do grona fundatorów Instytutu Kultury Św. Jana Pawła II w Rzymie
Myśląc z Janem Pawłem II. Relacja z inauguracji Instytutu Kultury św. Jana Pawła II w Rzymie
List Papieża Franciszka na inaugurację Instytutu Kultury św. Jana Pawła II w Rzymie
Kard. Stanisław Ryłko: Instytut Kultury to bijące serce Uniwersytetu
Dariusz Karłowicz zaprasza do wspólnego budowania Instytutu Kultury Św. Jana Pawła II